Estilo orriek dokumentua banatzen dute estilo logikoan eta estilo fisikoan, uzten estilo fisikoa definizio bloketan eta banatua dokumentuaren estrukturatik. CSS siglek “Cascade StyleSheet” esan nahi dute, eta HTML dokumentu bati aplikatu ahal zaizkion estilo fisikoen espezifikazio bat da. CSS hauen helburua dokumentua behin betiko logika (estruktura) eta fisikoa (aurkezpena) banatzea da.
Estilo logikoa dokumentuaren logikaz aritzen da: goiburuetaz, parrafoetaz… es da aurkezpen finalaz arduratzen, dokumentuaren estrukturaz baizik. Bestaldetik, estilo fisikoa ez da dokumentuaren estrukturaz arduratzen, aurkezpen finalaz baizik: letra tipo jakin bat duten parrafoak, sakoneko kolore zehatz bat duen taula… Estilo orrien helburua estilo fisiko batzuk sortzea da, HTML etiketengandik banatuta, eta testu bloke handietan aplikatu. Estilo hauek JavScriptetik aldatuak izan litezke, eta honek interaktibitate apur bat gehiagao ematen digu.
Klasekoari jarraituz, eta liburutegi txikitxo bat egin ostean, bi zerbitzu hauek zertan datzaten azalduko dugu.
CiteULike
CiteULike dohaniko zerbitzu bat da, laguntzen duena irakurtzen ari zaren dokumentu akademikoak gordetzeko, antolatzeko eta konaprtitzeko. Interneten aurkitzen duzun lanen bat interresgarri iruditzen bazaizu, botoi bat pultsatu dezakezu, lana zure liburutegi pertsonalera gehituz. CiteULikek automatikoki hartze du zita, beraz ez dago zita idazteko beharrik, eta dena funtzionatzen duenez zure web browser -tik ez dago beste software instalatzeko beharrik ezta. Aldi berean, zure liburutegi pertsonala zerbidorean gordetzen denez, Internet konexioa duen edozein ordenagailutik sar zaitezke. Jakin nahi bazenuke nola funzionatzen duen zerbitzu hau, lagungarri izango dituzu diapositiba hauek.
GoogleBooks
GoogleBooks ehundaka mila liburu imprimatutako edukiak indexatu ditu lortutako datuak edozein erabiltzaileren esku jarriz. Mota desberdinetako liburuak daude: batzuetan, autore eskubideak inadargabetuak izan direnetan hain zuzen, Googlek liburu osoa erkutsi ditzake, beste kasuetan berriz, zerbitzuak lan harreman estua du editore eta autoreekin, eta bakarrik haiek ahalbidetzen duten orrialde kopurua aurkezten dute. GoogleBooks GooglePrint -en ondorengoa da. 2003an, Amazon liburudendak zerbitzu berri bat aurkeztu zuen, edozein hitz liburu guztietan bilatzea ahalbidetzen zuena. Google -en erantzuna GooglPrint izan zen, GooleBooks – en hastapena. Hemen klikeatuz zerbidoreak GooleBooks -era eramango zaitu.
Aurreko artikuluetan markaketa lengoaiak zer diren azaldu ostean, beste markaketa lengoai ez hain ezagunetaz arituko gara:
TeX: 70ko hamarkadaren amaieran Donald E. Knuth -ek komposizio tipografiako informatizaturiko sistema bat garatu zuen, ez zitzaiolako gustatzen nola geratzen ari ziren bere “The Art of Computer Programing” -eko ale batzuk. Sistema honi TeX izena jarri zion. Sistema hau oso gogokoa da giro akademikoan, batez ere matematikalari, fisikalari eta informatikalarien artean. Ondo idatzita egon arren, TeX hain handia da (eta teknika oso konplexuaz osatua) arazo asko azaldu dituela.
LaTeX: 80ko hamarkadan Leslie Lamportek makro multzo bat garatu zuen TeX errazagoa bilakatzen zuena. Sistema honi LaTeX deitu zion. LaTeXek idazten ari garen dokumentuaren edukian eta estrukturan jartzen du arreta. LaTeXen alderdi inportante bat notazio zientifikoaren eta teknikoaren espezializazioa da. Formula eta ekuazio konplexuenak errepresentatuak izan daitezke kalitate altu batekin.
LILYPOND: Notak eta beste sinbolo musikalak textu laueko artxibo batean idazten dira, eta gero Lilypondekin prozesatzen da artxibo hau. Ondorioa PDF artxibu bat da, baina batia ere sortu daiteke Postcript eta MIDI fitxeroak. Partitura bikainak sortzen ditu lengoai honek. Markaketa lengoaia honi buruz gehiago jakiteko, egin klik hemen.
BULLETML: XML -ean oinarrituta dago, eta tiro zail eta konplexuen desarrak erreztazunez deskribatzeko erabiltzen da tiro- bideojokoetan. BulletML -ren sortzailearen hitzetan zera da:
BulletML is the Bullet Markup Language. BulletML can describe the barrage of bullets in shooting games.
Erreferentziak:
El procesador de textos menos conocido (2008, urriak 8). Mi Rincón en Internet, D. Asorey Àlvarez. Kontuslta data: 2010ko urtarrilak 28. Orrialdea: http://davidasorey.net/temas/tex
Markaketa lengoaia hizkuntz artifizial mota bat dira. Hizkuntz mota honetan, testua eta eta testuari buruzko informazio osagarria konbinatzen da. Informazio osagarri hori lehen mailako testuarekin nahasten da. Gaur egun markaketa lengoaia ospetsuena HTML da.
Markaketa lengoaiak, markatze hizkuntza edo dokumentuen deskripizio hizkuntza izenez ezagutuak ere bai, dokumentu digital bat zehazten duten arauen multzoa da. Testuaren estruktura eta semantika zehazten duten hizkunzta edo meta hizkunztak dira hain zuzen ere hizkuntz markak. Markaketa Lengoaiek bi helburu desberdin betetzen dituzte:
Nabegadoreak dokumentuetan egin behar dituen eragiketa topografikoak eta funtzioak zehazten ditu.
Testua osatzen dituen elementuak banatzen ditu: parrafoetan, kapituluetan… esate baterako.
Normalean hiru markaketa lengoai mota bereizten dira, baina askotan, dokumentu batek hiru moten ezaugarrriak izan ditzake. Hauek dira hiru motak:
Aurkezpen markak: aurkezpen marrkak testuaren formatoa ezartzen dute. Markatze mota hau erabilgarria da testuaren informazioa maketatzeko. Hauen erabilera murrizten doa, proiektu handientzat erabilgarria ez delako.
Prozedura markak: testuaren aurkezpena ezartzen duten marka dira. Marka hauek titulu bat letra etzanez aurkezteko balio dute esate baterako, tituluaren aurrean informazio egokia jarriz. HTML mota honetako hizkuntz marka da.
Marka deskribatzaileak: marka hauek testuaren zatiak deskribatzeko balio dute baina nola aurkeztuak izan behar diren zehaztu barik. Marka hauek, esate baterako, artikulu bat zein ordutan azken aldiz aldatua izan den adierazteko balio du. XML mota honetako hizkuntz marka da.
Los lenguajes de marcados son una manera de codificar un texto en el que además de lo que es el texto en sí, se incorporan una serie de marcas que estructuran y dan formato al texto. Las anotaciones, son las etiquetas o marcas que se añaden al texto para que le den un formato. Estas anotaciones carecen de contenido.
Los lenguajes de marcado se pueden clasificar de la siguiente manera:
Liburutegi Digital bat zer den jakiteko, Banerjee -ren hitzak ekarriko ditugu gogora:
A digital library is a set of diverse information structures, normally built within atop an internetwork, which provide acces on demand to on or more authorized category of entities (people/systems) and wherein most of the information is encoded in multimedia formats.
Definitu ditzakegu liburutegi hauek kolekzioak era digitalean antolatzen dituzten eta ordenagailuen bitartez eskuragarriak diren liburutegiak bezala. liburuetgi digital famatuenak Gutenberg, Google Books… dira. Behin azalduta zer den liburutegi digital bat, esukarazko liburutegi digital garrantzitsuenaz arituko da artikulu hau: Hedatuz liburutegiaz mintzatuko gara hain zuzen ere.
Hedatuz liburutegi digitala Euskomediak sortu zuen, Eusko Ikaskuntzak sorturiko fundazioa 2002. urtean. Liburutegi honen helburua Eusko Ikaskuntzak 1918. urtetik publikatutako dokumentu guztiak eta 1907tik RIEV – ek (Revista Internacional de Estudios Vascos) publikatutakoak publiko zabal batentza ekuragai jartzea da.
Juan Illarramendi 